पुणे-सातारा रोडवर शिरवळपासून ५ किमीवर नेवाशांच्या 'नायगाव' या गावी खंडोबा नेवसे व सौ.लक्ष्मी यांच्या उदरी ३ जानेवारी १८३१ ला सावित्रीबाई यांचा जन्म झाला.
सावित्रीबाईंचा विवाह थोर समाजसुधारक महात्मा ज्योतिराव फुले यांच्याबरोबर झाला.
ज्योतिबा व सावित्रीबाईंना संतान झाले नाही.
मुलींची शाळा काढल्याने सनातन्यांनी मुलींना शिकविणाऱ्या सावित्रीबाईंना अंगावर शेण, दगड टाकून अर्वाच्च शिव्या देऊन अपमानित केले. परंतु सावित्रीबाईंनी जिद्द सोडली नाही.
'जर मुलींना शिकवले तर तुझ्यावर भर चौकात अत्याचार करील' असे म्हणणाऱ्या धटिंगणाच्या मुस्काटात मारून त्यांनी धाडसीपणा दाखवून दिला, तर भावाने 'तू हे शिक्षणाचे काम बंद कर' असे सांगताच तुम्ही लोक शेळ्या-मेंढ्यावरून प्रेमाने हात फिरविता मग शूद्र लोक त्यांच्यापेक्षा कनिष्ठ आहेत का? असे उत्तर देऊन त्यांनी त्यांच्यात दडलेल्या क्रांतिकारी व करारी स्रीची जगाला ओळख करून दिली.
सनातनी लोकांच्या भीतीने ज्योतीबांच्या वडिलांनी जेव्हा या पती-पत्नीला घर सोडण्याचा सल्ला दिला, तेव्हा आपल्या पतीच्या समाजकार्याला बळकटी देण्यासाठी त्या ज्योतिबांबरोबरच घराबाहेर पडल्या.
इ.स. १८५१ मध्ये त्यांनी शाळेत घेतलेल्या मुलींच्या परीक्षेमुळे टीकाकारांची तोंडे बंद झाली.
ज्योतीबांच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या पुतण्याने यशवंतास मडके धरण्यास मनाई केल्यावर, नॉर्मल स्कूलमध्ये प्रशिक्षित शिक्षक तयार करण्याचे काम करणाऱ्या कवयित्री व लेखिका सावित्रीबाईंनी ते मडके स्वतःच्या हाती धरले व त्या अंत्ययात्रेच्या पुढे चालू लागल्या आणि स्मशानात ज्योतीबांच्या पार्थिवाला त्यांनी स्वतः अग्नी दिला.
१८९३ मध्ये झालेल्या सत्यशोधक परिषदेच्या त्या अध्यक्षा होत्या.
काव्यफुले (१८५४), बावनकशी(१८६४), सुबोधरत्नाकर (१८९२) हे काव्यसंग्रह व ज्योतिबांची भाषणे, ज्योतिषांना पत्रे व त्यांनी दिलेली भाषणे हे त्यांचे ग्रंथ प्रसिद्ध आहेत.
इ.स. १८९७ च्या प्लेगमध्ये रुग्णांची सेवा करत असताना प्लेगग्रस्त दलित मुलास खांद्यावर घेऊन दवाखान्यात जाताना सावित्रीबाईंना प्लेगची लागण झाली व त्यातच त्या १० मार्च १८९७ ला ज्योतिर्मय झाल्या.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा