केदारनाथ मंदिर -
केदारनाथ मंदिर हे अतिप्राचीन एक हिंदू मंदिर आहे.
उत्तराखंडमध्ये केदारनाथ गावात मंदाकिनी नदीच्या काठावर हे मंदिर बांधले गेले आहे.
हिमालय पर्वतामध्ये असलेल्या केदारनाथ मंदिराची निर्मिती पांडवांनी केली, तर आद्य शंकराचार्यांनी या मंदिराचे पुनरुज्जीवन केले, असे मानले जाते.
एका मतानुसार, राजा भोजने हे मंदिर बांधले असावे.
पण काहींच्या मते, हे मंदिर ८ व्या शतकात शंकराचार्यांनी बांधले.
बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक असलेले केदारनाथ सर्वात उंचीवर असून समुद्रसपाटीपासून ३५५३ मीटर उंचीवर असून गौरीकुंडाहून १४ किलोमीटर लांबीचा प्रवास करूनच केदारनाथ मंदिराचे दर्शन घेता येते.
हे मंदिर अक्षय तृतीया ते कार्तिक पौर्णिमा या काळातच खुले असते.
इतक्या उंचीवर हे मंदिर कसे बांधले असेल, याविषयीची खरी माहिती आजही उपलब्ध नाही.
केदारनाथ मंदिर ८५ फूट उंच, १८७ फूट लांबी, तर ८० फूट रुंद आहे.
मंदिराच्या भिंती मजबूत दगडांपासून बनवलेल्या आहे.
सत्ययुगात प्रशासक असलेल्या राजा केदार यांच्या नावावरून या ठिकाणाचे नाव केदार पडले.
२०१३ साली उत्तराखंडमध्ये आलेल्या विध्वंसक पुरामध्ये केदारनाथ गाव पूर्णपणे वाहून गेले.
भूस्खलनामुळे केदारनाथ सर्वात जास्त प्रभावित होते.
मंदिर परिसराचे देखील खूप नुकसान झाले.
मात्र दगडी बांधकाम असलेल्या केदारनाथ मंदिराला धक्काही पोहोचला नाही.
हे चार धामांपैकी एक, पंचकेदारपैकी एक आहे.
केदारनाथ मंदिर एप्रिल ते नोव्हेंबर दरम्यान उघडतात.
स्वयंभू शिवलिंग अतिप्राचीन आहे.
डेहराडूनच्या वाडिया इन्स्टिट्यूटच्या विजय जोशींनी म्हटले की,केदारनाथ मंदिर ४०० वर्ष बर्फात दबलेले होते. त्याचे निशाण आजही मंदिरात आहे.
विजय जोशी म्हणतात की, १३ ते १७ व्या शतकात छोटे हिमयुग आले होते.
त्यामध्ये मोठा भाग बर्फात झाकला गेला होता.
तरीदेखील मंदिर सुस्थितीत होते.
असे मानतात की, केदारनाथ मंदिराच्या मागच्या बाजूला पांडवांनी मंदिर बांधले होते, परंतु ते कालौघात नष्ट झाले.
गढवाल विकास निगमनुसार, हिमयुगाआधीच ८ व्या शतकात आदि शंकराचार्यांनी हे मंदिर बांधले असावे.
वाडिया इन्स्टिट्यूटने केदारनाथ परिसराची पाहणी केली.
त्यानुसार शेवाळ आणि त्याचे कवक मिळून त्याच्या काळाविषयी अनुमान काढले.
१७३८ पर्यंत त्या ठिकाणी हिमनगाचे भूस्खलन चालू होते.
वाडिया इन्स्टिट्यूटचे विजय जोशी म्हणतात, हिमनग मागे झाले की, खालील सगळे दाबून टाकतात,मोठे तुकडे तसेच राहतात.
अशा ठिकाणी मंदिर बांधणे म्हणजे अद्भुतच!अदभूतच!!
डॉ. आर. के. डोबाल देखील मानतात की, हे मंदिर खूप भक्कम, मजबूतपणे बांधले गेले आहे.
जाणकारांच्या मते, दगडांना जोडण्यासाठी इंटरलॉक पध्दत वापरली असावी.
त्यामुळे हे मंदिर भूकंपरोधक वास्तूमध्ये समाविष्ट झाले.
याच मजबुतीमुळे मंदिर कित्येक शतकांपासून खंबीरपणे उभे आहे.
केदारनाथ हिंदू धर्मातील पवित्र स्थानांपैकी एक आहे.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा