वर्धमान महावीर -
धार्मिक क्रांतीच्या युगात घडून आलेल्या आध्यात्मिक प्रगतीमधूनच जैन धर्माची निर्मिती झाली.
जैन विचारक आपल्या धर्माला वैदिक धर्माइतकेच, किंबहुना त्याहीपेक्षा प्राचीन मानतात.
डॉ. राधाकृष्णन व इतर विद्वानांनी हे मान्य केले आहे की, ऋषभदेव हे जैन धर्माचे संस्थापक होते.
वैदिक वाड्मयात अनेक जैन तीर्थंकरांचा उल्लेख आढळतो.
जैन धर्माचे एकंदर चोवीस तीर्थंकर मानले जातात.
जैन धर्माचे तेविसावे तीर्थंकर पार्श्वनाथ हे होय. ते महावीरांच्या 250 वर्षापूर्वी होऊन गेले.
या धर्माचे चोविसावे तीर्थंकर महावीर होते. यांच्या कालखंडापासून जैन धर्म असे संबोधले गेले असावे.
'जीन' म्हणजे इंद्रियांवर विजय प्राप्त करणारा.
वर्धमान महावीर यांचा जन्म वैशाली राज्यातील कुंडग्राम (म्हणजेच बिहारमधील मुजफ्फरपूर जिल्हा) येथे ख्रिस्तपूर्व 539 मध्ये झाला.
त्यांचे वडील सिद्धार्थ हे ज्ञातक (क्षत्रिय) जमातीचे प्रमुख होते.आई त्रिशला ही लिच्छवी राजा चेटकची बहिण होती.
यशोदा नामक सुंदर स्त्रीशी त्यांचा विवाह झाला होता. तिच्यापासून त्यांना कन्यारत्न प्राप्त झाले. परंतु या मोहमायेत ते जास्त दिवस राहू शकले नाही.
वयाच्या तिसाव्या वर्षी नंदिवर्धन नामक मोठ्या भावाची परवानगी घेऊन त्यांनी सुखाचा त्याग केला.
संन्यासी बनल्यावर त्यांनी १३ महिन्यांपर्यंत इंद्रिय दमन केले.
सर्वस्वाचा त्याग केल्यानंतर वर्धमानांनी कष्टमय जीवनमार्गाचा स्वीकार केला.
बारा वर्षांच्या काळात अखंड तपश्चर्या करून, अडचणी सहन करून इंद्रियांवर ताबा मिळविला.
ते सत्याच्या शोधात भटकत राहिले. १२ वर्षाच्या कठोर तपश्चर्येनंतर वयाच्या ४२ व्या वर्षी त्यांना केवलज्ञान प्राप्त झाले.
ऋजूपालिका नदीच्या तीरावरील एका जुनाट देवळाच्या जवळील श्माल या वृक्षाखाली त्यांना ज्ञानप्राप्ती झाली.
त्यांनी इंद्रियांवर ताबा मिळविल्यामुळे त्यांना 'जितेंद्रिय' किंवा 'महावीर' म्हणून ओळखले जाते.त्यांना 'जिन' असे म्हणतात. त्यामुळे त्यांच्या अनुयायांना 'जैन' या नावाने ओळखले जाऊ लागले.
त्यांनी आपल्या धर्माचा हिरीरीने प्रचार केला. त्यांनी जैन धर्माला लोकप्रिय बनवले.
त्यांनी शांततापूर्ण मार्गाने प्रवचने, संवाद, वाद-विवाद इत्यादींच्याद्वारे समाजात मतपरिवर्तन घडवून आणण्याचा प्रयत्न केला.
वयाच्या ७२ व्या वर्षी म्हणजेच इसवी सन पूर्व ५२७ मध्ये पाटणा जिल्ह्यातील पावापुर (राजगृहाजवळ) येथे त्यांचे महानिर्वाण झाले.
वर्धमान यांना आपल्या आयुष्यकाळात उत्तर भारतात सुमारे १४००० अनुयायी मिळाले होते.
वर्धमान महावीर यांनी यज्ञ संस्कार, विधी, अग्निपूजा इत्यादींचा निषेध केला.
ते सृष्टीला स्वयंभू आणि अनादि मानत.अर्थात ते सृष्टीची निर्मिती करणार्‍या ईश्वराचे अस्तित्व मान्य करत नाहीत.
ते मोक्षप्राप्ती मिळविलेल्या आत्म्यास सर्वशक्तिमान मानतात.
मोक्ष प्राप्त झालेल्या मुक्त आत्म्यास 'अर्हत्' किंवा 'जिन' संबोधले जाते.
मोक्ष हीच जीवाची पूर्णावस्था मानले जाते.जीव हे सर्वत्र आढळतात.
कर्मानुसार जीवास गती मिळते. जीव जन्ममरणाच्या फेर्‍यात गुंतून जातो.
म्हणूनच कर्मनाशासाठी त्यांनी विनय, चिंतन, तप,पापकर्माला मान्य करणे, स्वाध्याय इत्यादी मार्ग सांगितले आहेत.
जैन धर्मात मोक्ष प्राप्त करण्यासाठी देहदंडाने शरीर झिजविणे मान्य आहे.
अर्थात कर्मनाशासाठी ते व्रत-वैकल्य मान्य करतात.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा